Xơ gan

Xơ gan (cirrhosis of the liver)

1. Định nghĩa
2. Bệnh sinh
3. Phân loại xơ gan
4. Biến chứng xơ gan

1. Định nghĩa
“Xơ gan là một bệnh mạn tính, xơ xâm nhập phát triển nhiều làm gan cứng chắc, trên mặt gan xuất hiện những hạt nhỏ như đầu đinh.
Hình ảnh đặc trưng là nhu mô gan được thay thế bằng tổ chức xơ và những ổ tế bào gan tái tạo. Gan mất đi cấu trúc và chức năng bình thường”.
- Xơ gan đồng nghĩa với bệnh gan giai đoạn cuối, không có khả năng hồi phục, do Laennec mô tả năm 1819.
Xơ gan


Xơ gan (mặt cắt gan)


2. Bệnh sinh
+ Nguyên nhân thường gặp:
- Nghiện rượu
- Không rõ nguyên nhân
- Viêm gan mạn tính (B và C)
+ Nguyên nhân không thường gặp:
- Xơ đường mật bẩm sinh.
- Tắc đường mật mạn tính (xơ gan mật)
- Bệnh xơ nang (cystic fibrosis)
+ Những bệnh hiếm gặp:
- Haemochromatosis. Bệnh Wilson. Bệnh giảm alpha- 1 antitrypsin. Galactosaemia. Glycogennosis typ IV. Tyrosiaemia
+ Quá trình phát triển bệnh
Quá trình phát triển xơ gan gồm:
- Tổn thương tế bào gan (thoái hoá, hoại tử)
- Tăng sinh xơ lan toả
- Tái tạo tế bào gan từng ổ
Hậu quả:
- Đảo lộn cấu trúc
- Giảm hoặc mất chức năng gan
3. Phân loại xơ gan
+ Theo nguyên nhân bệnh sinh:
- Xơ gan cửa (vòng, Laennec, xơ gan Banti)
- Xơ gan do rượu
- Xơ gan sau hoại tử
- Xơ gan sau viêm gan
- Xơ gan mật
+ Theo hình thái: (kích thước các hạt trên mặt gan)
- Xơ gan hạt nhỏ < 3mm (micronodular cirrhosis)
- Xơ gan hạt lớn 3 mm – 2 cm (macronodular cirrhosis)
+ Hình ảnh tổn thương chung cho các loại xơ gan:
Đai thể:
- Đa số gan teo nhỏ, cứng chắc, nhạt màu, vàng hoặc màu xanh lá cây (xơ gan mật)
- Mặt ngoài gan có những ổ TB gan tái tạo, xung quanh có dải xơ bao bọc nổi lên như những đầu đinh không đều nhau.
- Trên mặt cắt gan những ổ TB gan tái tạo, tròn không đều nhau nằm giữa những vành đai xơ trắng, gan chắc, dai, khó cắt.
HẢ đại thể xơ gan


HẢ đại thể xơ gan (mặt cắt gan)


Xơ gan kết hợp ung thư gan


Vi thể:
- Thoái hoá, hoại tử tế bào gan
- Xơ phát triển lan toả, bao vây, chia cắt các tiểu thuỳ gan, có chỗ tạo thành tiểu thuỳ gan giả.
- Tăng sinh nhiều ống mật tân tạo lẫn trong mô xơ.
- Xâm nhập nhiều TB viêm mạn tính trong mô xơ, nhất là vùng khoảng cửa.
- Các tế bào gan tái tạo thành ổ (ổ tế bào gan tái tạo).

HẢ vi thể xơ gan


HẢ vi thể xơ gan


HẢ vi thể xơ gan


4. Hậu quả xơ gan:
Có 2 hậu quả chính:
- Suy gan (giảm tổng hợp P, chống đông, tiết mật…)
- Tăng áp lực tính mạch cửa (cổ chướng, lách to, giãn t/m thực quản, hậu môn, tuần hoàn bàng hệ…)
Ngoài ra:
- Giảm khả năng miễn dịch
- Dễ mắc bệnh nhiễm trùng
- Tăng nguy cơ ung thư gan
- Dễ nghẽn tĩnh mạch gan

Những biểu hiện lâm sàng xơ gan


+ Cơ chế bệnh sinh dịch cổ chướng
- Tăng áp lực tĩnh mạch cửa do xơ gan
- Giảm áp lực keo trong máu do suy gan
+ Xơ gan có thể do tắc đường dẫn mật
Tắc đường dẫn mật có thể do:
- Xơ đường dẫn mật bẩm sinh (primary biliary cirrhosis).
- Tắc đường dẫn mật ngoài gan (secondary biliary cirrhosis).
Tắc đường dẫn mật gây:
ứ mật - vàng da - hoại tử TB gan - xơ phát triển - hình thành các ổ TB gan tái tạo.
HẢ viêm xơ hoá ống mật (sclerosing cholangitis)


Xơ đường mật bẩm sinh (primary biliary cirrhosis)