Viêm tuyến vú

Viêm tuyến vú            

(Nhũ ung - Acute mastitis)                     

          Khái niệm

Bệnh Viêm tuyến vú còn gọi là nhũ ung thường do viêm bạch mạch và viêm tuyết vú, hay xuất hiện thời khì mới đẻ, và gặp nhiều ở những bà mẹ sinh con đầu lòng,  cương sữa và bị nhiễm trùng,  bầu vú sưng nóng đau, toàn thân sốt sợ rét, đau đầu mình.

Dựa vào nguyên nhân và thời gian mắc bệnh khác nhau mà có tên khác nhau. Nếu mọc vào thời kỳ thai nghén thì gọi là Nội Xúy Nhũ Ung, nếu mọc vào thời kỳ cho con bú thì gọi là Ngoại Xúy Nhũ Ung.

Nguyên Nhân

+ Sữa Ứ Đọng: Do trẻ bú không hết hoặc do mẹ thiếu kinh nghiệm khiến cho lạc mạch ở vú bị bế tắc, sinh nhiệt mà thành nhũ ung.

+ Can Khí Uất Trệ: tinh thần không thư thái làm cho Can khí uất kết ảnh hưởng đến chức năng vận hóa của tỳ, sữa ứ đọng hoá thành ung.

+ Vị Nhiệt Ngưng Trệ: theo học thuyết kinh lạc thì kinh Dương minh Vị chủ bầu vú. Sữa là do khí huyết sinh hóa thành. Ăn uống thất thường gây tổn thương Tỳ Vị, Vị bị nhiệt ủng trệ, nhiệt tích tại nhũ lạc, nhũ lạc mất tuyên thông sinh vú sưng đau mà thành nhũ ung.

+ Nhiễm Độc Tà : Do sau khi sinh, cơ thể suy nhược, dễ nhiễm độc tà xâm nhập nhũ lạc gây bệnh.

4 nguyên nhân trên đều có ảnh hưởng lẫn nhau lúc gây bệnh.

Điều trị:

1. Khí Trệ Huyết Ngưng: Vú sưng đầy đau, mầu da đỏ nhẹ hoặc không đỏ, có hoặc không có hòn cục, sữa ra không thông, kèm theo sốt sợ lạnh, đau đầu, cơ thể đau, ngực tức, rêu lưỡi trắng mỏng hoặc hơi vàng, mạch Huyền Sác hoặc Phù Sác.

Pháp:  Sơ Can, thanh nhiệt, thụng nhũ, tán kết

Nhiệt thịnh, thêm sinh Thạch cao, Tri mẫu.

2..  Nhiệt độc

Triệu chứng: Sốt có khi sốt rét, vú bị sưng đau do tắc sữa, mạch nhanh rêu lưỡi  vàng dầy, mạch Huyền Sác.

Phép trị: Thanh nhiêt giải độc, hoạt huyết, lợi sữa

Nếu sốt cao thêm Thạch cao 40, Chi tử 12,

Viêm sưng to thêm: Tạo giác, Xuyên sơn giáp 6

 3. Giai Đoạn Vỡ Mủ : Do tự vỡ hoặc rạch tháo mủ, hạ sốt, sưng đau giảm, miệng liền dần. Nếu mủ đã vỡ mà sưng đau không giảm, thân nhiệt còn cao là nhiệt độc còn thịnh, đó là dấu hiệu mủ lan sang các nhũ lạc khác hình thành Truyền nang nhũ ung. Nếu sữa hoặc mủ tiếp tục chảy lâu ngày không hết gọi là Nhũ lậu.

Pháp:  Điều hòa khí huyết, thanh giải nhiệt độc.

Bài thuốc: Tứ Diệu Tán Gia Vị.

Bài thuốc:  Thác Lý Tiêu Độc Tán (Y Tông Kim Giám):

Thuốc Dùng Ngoài

+ Giai Đoạn Đầu: Xoa bóp (trường hợp sưng đau do sữa tắc): dùng cả lòng bàn tay vừa xoa vừa nắn theo hướng đầu vú, xem đầu vú có bị vảy sữa thì bóc đi, để thông sữa.

+ Dùng bầu giác và hút sữa từ đầu vú.

+ Nếu vú không đỏ nhưng tức, hơi đau, đắp Xung Hòa Cao. Nếu da đỏ nóng nhẹ, đắp Kim Hoàng Cao hoặc Kim Hoàng Tán. Da đỏ và nóng, đắp Ngọc Lộ Cao hoặc dùng 50% dung dịch Mang tiêu đắp ngoài.

+ Đắp Hương Phụ Bính (Y Học Tâm Ngộ): Hương phụ 40g, Xạ hương 1,2g. Tán bột,. Dùng 80g Bồ công anh sắc với rượu, bỏ bã, lấy nước đó hòa thuốc, xào nóng, đắp nơi đau.

+ Giai Đoạn Nung Mủ: Rạch da tháo mủ (theo đúng thao tác vô trùng ngoại khoa).

+ Chọc hút mủ.

Thuốc đắp: Thần Tiên Thái Ất Cao (Y Học Tâm Ngộ): Bạch chỉ 40g, Đại hoàng 40g, Đương quy 40g, Hoàng đơn 480g, Huyền sâm 40g, Nhục quế 40g, Sinh địa 40g, Xích thược 40g. Nấu thành cao, bôi.

+ Giai Đoạn Vỡ Mủ: nếu chưa khô mủ, rắc Bát Nhị Đơn hoặc Cửu Nhất Đơn, Hoặc dùng gạc dẫn lưu, bên ngoài