Say nắng, say nóng

SAY NẮNG:
1. Nguyên nhân: Do làm việc ngoài nắng hoặc đi dưới nắng lâu, nhất là vào buổi trưa, không có nón mũ che đầu, để tia nắng gắt có nhiều tia tử ngoại trực tiếp vào đầu, vào gáy.
2. Triệu chứng:
- Đau đầu, chóng mặt, hoa mắt, ù tai, ngất.
- Trạng thái thần kinh bị kích động, vật vã, bồn chồn, có khi nói sảng, co giật.
- Truỵ tim mạch: mạch nhanh nhỏ, có khi huyết áp tụt.
- Sốt rất cao trên 40 – 41⁰C ngay từ đầu.

SAY NÓNG:
1. Nguyên nhân:
- Làm việc ở nơi hầm lò nóng bức, nơi có nhiệt độ cao, không khí ẩm và ít thay đổi, bị ra nhiều mồ hôi.
- Bộ đội tập ngoài nắng, mặc áo phòng vệ cách nhiệt nên không thoát không khí và mồ hôi được, nhất là về xế chiều có nhiều tia hồng ngoại, không được bổ sung đủ nước và muối.
2. Triệu chứng:
- Lúc đầu vã mồ hôi, đau đầu, mặt đỏ dừ, cảm giác nghẹt thở. Sau đó chóng mặt, hoa mắt, mặt tái nhợt, mạch nhanh, huyết áp hạ, có thể ngất lịm.
- Nhiệt độ cơ thể tăng cao trên 40 ⁰C, da khô.
- Li bì, vật vã, lẫn lộn, mê sảng, có thể co giật, hôn mê.
* Xử trí:
- Đưa ngay bệnh nhân ra khỏi nơi nắng nóng, đặt nằm nghỉ nơi thoáng mát, yên tĩnh. Cởi bớt quần áo, nới dây lưng.
- Đắp khăn lạnh lên trán, lên mặt, vào gáy, có thể đắp chăn ướt hoặc nước đá lạnh khắp người. Theo dõi thân nhiệt.
- Cho uống nước chè pha ít mưối, cho uống dần ít một.
- Nếu sốt vẫn cao, cho uống thêm thuốc hạ nhiệt Paracetamol …
- Nếu truỵ tim mạch, truyền dung dịch Natri chlorua 0,9 % hoặc glucose 5%, Ringer lactat, cho thêm Ouabain ¼ mg; nếu huyết áp thấp (huyết áp tâm thu < 80mmHg) thì truyền tĩnh mạch Noradrenalin hoặc Dopamin sau khi đã bù đủ dịch. Lượng dịch truyền thường phải nhiều, tới 4 – 5 lít, truyền chậm để tránh phù phổi cấp tính. Có thể xen kẽ với dung dịch Natri bicarbonat 8,4% 200 – 500 ml truyền tĩnh mạch.
- Nếu có kích động, co giật: Seduxen 5 mg x 1 viên hoặc Seduxen 10 mg x 1 ống tiêm bắp thịt. Đặt ống nội khí quản, hô hấp nhân tạo, có thể dùng các thuốc đông miên như Dolargan khi cần thiết.
Nếu có dấu hiệu thần kinh nặng, hôn mê thì chuyển sớm về bệnh viện.
Điều trị theo y học cổ truyền:
- Châm cứu: Châm tả các huyệt Nhân Trung, Khúc Trạch, Bách Hội; trích bóp nặn máu huyệt Thập tuyên. Nếu chóng mặt, buồn nôn thì châm thêm huyệt Nội quan, Túc tam lý. Nếu ra mồ hôi nhiều, mạch khó bắt thì cứu huyệt Khí hải (lót gừng) Thần khuyết (lót muối).
- Bài thuốc: Cỏ nhọ nồi tươi 100g, rau má tươi, lá cối xay 100g rửa sạch, giã nhỏ, vắt nước cốt uống.